Öz

Amaç: Bu çalışmada bir aile sağlığı merkezine başvuran kişilerde bitkisel tedavi yöntemlerine başvurma sıklığı, nedenleri, bitkisel tedaviler hakkındaki düşünceleri ve bu tedaviler için bir sağlık profesyoneline danışıp danışmadıklarını tespit etmek amaçlanmıştır.

Yöntem: Tanımlayıcı kesitsel tipteki bu araştırma, 01 Şubat – 31 Mart 2024 tarihleri arasında Denizli 15 Mayıs Aile Sağlığı Merkezinde yapılmıştır. Veri toplanması çalışmaya katılmayı kabul edenlere yüz yüze anket şeklinde uygulanmıştır. Ankette 22 soru bulunmaktadır. Ankette katılımcılara bitkisel tedavi kullanım durumlarına ve bitkisel tedaviler hakkındaki düşüncelerine yönelik sorular sorulmuştur. Veriler IBM SPSS Statistics sürüm 22 programı kullanılarak değerlendirilmiştir.

Bulgular: Çalışmaya 200 kişi dahil edildi. Katılımcıların yaş ortalaması 42,8±15,9 yıl ve %55’i kadın olarak saptanmıştır. Katılımcıların %79,5 inin bitkisel tedavi kullandıkları bulunmuştur. Bitkisel tedavi kullanan katılımcıların %50,3’ünün bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullandıkları tespit edilmiştir. En çok kullanılan bitkisel ürünler nane-limon (%57,8), ıhlamur (%56,6) ve karışık bitki çaylarıdır (%49,6). Bu çalışmada katılımcıların bitkisel tedaviler hakkındaki bilgi kaynakları %65,4 oranında aileden biri, akraba iken ikinci sırada %45,9 oranı ile internet kullanımıdır. Katılımcılar bitkisel ürünleri en çok aktardan almayı tercih etmektedirler. Katılımcıların %69,8’inin kullandıkları bitkisel tedaviyi doktora danışmadıkları bulunmuştur. Katılımcıların bitkisel tedaviyi yüksek oranda güvenilir bulduğu ve genelde başkalarına da önerdiği bulunmuştur.

Sonuç: Bu çalışmada katılımcıların yüksek oranda bitkisel tedavi kullandıkları görülmektedir. Ancak gerek çalışmada gerekse literatürde katılımcılar bitkisel tedavileri doktorlara danışmadan kullanmakta ve bu da bitkisel tedavilerin bilinçsiz kullanılmasına neden olmaktadır. Gün geçtikçe bitkisel tedavileri kullanan kişi sayılarının arttığı düşünüldüğünde bitkisel tedavilerin olumlu ya da olumsuz etkilerinden dolayı hekim kontrolünde kullanımı önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler: Bitkisel tedavi, Bitkisel ürün, Birinci basamak, Alternatif tedaviler

Telif hakkı ve lisans

Telif Hakkı © 2024 Yazar(lar). Açık erişimli bu makale, orijinal çalışmaya uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, herhangi bir ortamda veya formatta sınırsız kullanım, dağıtım ve çoğaltmaya izin veren Creative Commons Attribution License (CC BY) altında dağıtılmıştır.

Nasıl atıf yapılır

1.
Ulaş M, Emre N. Denizli İlinde Bir Aile Sağlığı Merkezine Başvuranların Bitkisel Tedavi Kullanma Durumu ve Görüşleri. Turk J Fam Pract. 2024;28(4):141-148. https://doi.org/10.54308/tahd.2024.91259

Referanslar

  1. World Health Organization (WHO). General Guidelines for Methodologies on Research and Evaluation of Traditional Medicine. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/66783/W?sequence=1 adresinden 04/05/2024 tarihinde erişilmiştir.
  2. World Health Organization (WHO). Guidelines on Good Manufacturing Practices (GMP) for Herbal Medicines. https://www.who.int/publications/i/item/9789241547161/ adresinden 05/05/2024 tarihinde erişilmiştir.
  3. Ünal M, Dağdeviren HN. Geleneksel ve tamamlayıcı tıp yöntemleri. Euras J Fam Med. 2019;8(1):1-9.
  4. World Health Organization (WHO). Global Report on Tradition and Complementary Medicine 2019. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/312342/9789241515436-eng.pdf?sequence=1/ adresinden 30/04/2024 tarihinde erişilmiştir.
  5. Wachtel-Galor S, Benzie IFF. Herbal Medicine: An Introduction to Its History, Usage, Regulation, Current Trends, and Research Needs. In: Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects. CRC Press/Taylor & Francis, Boca Raton (FL); 2011:1-30.
  6. Ceyhan D, Tasa Yiğit T. Güncel Tamamlayıcı ve Alternatif Tıbbi Tedavilerin Sağlık Uygulamalarındaki Yeri. DÜ Sağlık Bil Enst Derg. 2017;6(3):178-89.
  7. Welz AN, Emberger-Klein A, Menrad K. The importance of herbal medicine use in the German health-care system: Prevalence, usage pattern, and influencing factors. BMC Health Serv Res. 2019;19:952-63.
  8. T.C. Resmi Gazete. Geleneksel Bitkisel Tıbbi Ürünler Ruhsatlandırma Yönetmeliği. 3 Şubat 2023, Sayı: 32093. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/02/20230203-5.htm adresinden 30/4/2024 tarihinde erişilmiştir.
  9. Özcan B, Küçük İG. Uşak ilinde birinci basamak sağlık hizmetine başvuran hastaların bitkisel ürün kullanma ile ilgili tutum ve görüşleri üzerine tanımlayıcı bir araştırma. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2023;13(3):665-71.
  10. Solak Y, Kaya E,Yoldaşcan B. Aile sağlığı merkezine başvuranların bitkisel ürünler ve bitkisel tedaviler ile ilgili bilgi ve tutumları. Fırat Tıp Dergisi. 2020;25(4):213-18.
  11. Rashrash M, Schommer JC, Brown LM. Prevalence and predictors of herbal medicine use among adults in the united states. Journal of Patient Experience. 2017;4(3):108-13.
  12. Alkhamaiseh SI, Aljofan M. Prevalence of use and reported side effects of herbal medicine among adults in Saudi Arabia. Complement Ther Med. 2020;48:102255.
  13. Koçtürk, OM, Kalafatçılar ÖA, Özbilgin N, Atabay H. Türkiye’de bitkisel ilaçlara bakış. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg. 2009;46(3):209-14.
  14. Oral B, Ozturk A, Balci E, Sevinc N. Aile sağlığı merkezine başvuranların geleneksel /alternatif tıpla ilgili görüşleri ve kullanım durumu. TAF Prev Med Bull. 2016;15(2):75.
  15. Özçelik G, Toprak D. Bitkisel tedavi neden tercih ediliyor? Ankara Med J. 2015;15(2):48-58.
  16. Terkeş N, Özer Z, Ayaz G. Hipertansiyon hastalarının tamamlayıcı terapi uygulamalarından bitkisel ürünleri kullanma durumu. Turk J Card Nur. 2021;12(27):10-7.
  17. Gardiner P, Graham R, Legedza AT, Ahn AC, Eisenberg DM, Phillips RS. Factors associated with herbal therapy use by adults in the United States. Altern Ther Health Med. 2007;13(2):22-9.
  18. Akkuş A, Mancak Karakuş M, Koca Çalışkan U. Çocuklarda bitki ve bitkisel ürün kullanımlarının araştırılması. Sağlık Bil Değer. 2022;12(3):503-10.
  19. Lazarou R, Heinrich M. Herbal medicine: Who cares? the changing views on medicinal plants and their roles in british lifestyle. Phytother Res. 2019;33:2409-20.
  20. Kayiran SD, Kirici S. Adana (Türkiye) Aktarlarında Tedavi Amacıyla Satılan Bitkisel Droglar. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi. 2019;22(2):183–92.
  21. Başaran N, Paslı D, Başaran AA. Unpredictable adverse effects of herbal products. Food and Chemical Toxicology. 2022;159:112762.
  22. Sucaklı MH, Ölmez S, Keten HS, Yenicesu C, Sarı N, Çelik M. Üniversite öğrencilerinin bitkisel ürünleri kullanım özelliklerinin değerlendirilmesi. Medicine Science. 2014;3:1352-60.
  23. Şensoy N, Özdinç Ş, Yılmaz O, et al. Üniversite hastanesine başvuran hastaların tamamlayıcı ve alternatif tedavi kullanımına yönelik tutum ve davranışları. Kocatepe Medical Journal. 2020;21(3):258-63.
  24. Dedeli O, Karadakovan A. Yaşlı bireylerde ilaç kullanımı, tamamlayıcı ve alternatif tedavi uygulamalarının incelenmesi. Spatula DD. 2011;1:23-32.
  25. Ak N, Baran Aksakal F. Bazı aile sağlığı merkezlerine başvuranların geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamaları ile ilgili bazı bilgi ve tutumları. J Tradit Complem Med. 2020;3(2):191-8.
  26. Al Akeel M, Al Ghamdi W, Al Habib S, Koshm M, Al Otaibi F. Herbal medicines: Saudi population knowledge, attitude, and practice at a glance. J Family Med Prim Care. 2018;7(5):865.
  27. Mahomoodally MF, Roumysa B. Associations between the use of herbal therapy and sociode-mographic factors. Spatula DD. 2013;3:59-68.
  28. Erdem S, Ata Eren P. Tedavi Amacıyla Kullanılan Bitkiler Ve Bitkisel Ürünlerin Yan Etkileri. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi. 2009;66(3):133-41.
  29. Gamsızkan Z, Cangür Ş. Hastaların Aile Hekimliği Hizmetlerini Kullanım Alışkanlıkları. VHS. 2024;14(3):351-5.
  30. McIntyre E, Saliba AJ, Wiener KK, Sarris J. Herbal medicine use behaviour in australian adults who experience anxiety: A descriptive study. BMC Complement Altern Med. 2016;16:60.
  31. Ergün U, Ürk A, Kırık A, Uysal A, Eroğlu M. Diyabetik hastalarda ilaç dışı bitkisel ürün veya diğer yöntemlerin kullanımı. Kocatepe Tıp Dergisi. 2021;22(2):119-24.
  32. Ersanlı C, Aydın Berktaş, Ö, Tutar, S O. Determination of herbal product usage situations in pregnancy. BAUN Health Sci J. 2023;12(2):329-35.
  33. Kalkan Ş. Bitkisel Ürünlerle Tedavilerde İlaç Etkileşmeleri. DEU Tıp Derg. 2017;31(1):41-50.